همه چیز درباره فستیوال هولی یا جشن رنگ در هند

هندی‌ها با فستیوال هولی به بهار سلام می‌کنند. رنگ‌ها در این فستیوال غوغا به پا کرده و نقشی اساسی در برگزاری فستیول دارند. از این رو هولی را به عنوان بزرگترین جشن هندی‌ها فستیوال رنگ‌ها نیز می‌خوانند. این جشن از سنت باستانی هندی‌ها می‌آید و با فرهنگ غنی و فضای شاد علاوه بر هند در بیش از ده نقطه دیگردنیا نیز برگزار می‌شود. هر چند که تاریخ دقیق سرآغاز این جشن در جای به ثبت نرسیده است اما با توجه به نشانه‌ها می‌توان آن را جشنی چند هزار ساله دانست. در ادامه به معرفی هولی و تاریخچه‌اش پرداخته‌ایم.

پیروزی نور بر تاریکی، پشت سر گذاشتن زمستان و سلام به بهار، انتهای تاریکی و ابتدای گرما همگی عباراتی هستند که برای توصیف فستیوال هولی به کار برده می‌شوند. فستیوالی با فضای شاد و رنگی که از افسانه‌های باستانی هند آمده و قرن‌هاست که در ماه فوریه برگزار می‌شود.  این فستیوال علاوه بر ارزش تاریخی جز جاذبه‌های گردشگری تور هند نیز به شمار رفته و هر ساله در اواخر زمستان گردشگران بسیاری را به سوی این کشور می‌کشاند.

تاریخچه جشن هولی

” شاهد باش فستیوال باشکوه کوپید (۱) را که چگونه کنجکاوی ها را بر می انگیزد، زمانی که آب قهوه ای رنگ به روی مردم محلی می ریزد و آن ها مشغول رقص و پایکوبی هستند. زرد مایل به قرمز و گرد و غبار با حرکت کمرها بر هوا بلند می شوند و عطری در فضا پدید می آورد” این متن که از نمایشنامه‌ای به زبان سانسکریت و از زبان هارشا (Harsha) پادشاه آن زمان هندوستان نوشته شده است نشان می‌دهد که هولی قدمتی هزاران ساله داشته و بدون شک از افسانه‎‌های قدیمی هندوستان الهام گرفته شده است. هر چند که روایت موثقی درباره سرآغاز جشن هولی وجود ندارد اما چندین داستان که هر کدام به افسانه هولی ربط پیدا می‌کنند روایت شده است. در ادامه به این روایت‌ها اشاره می‌کنیم:

داستان شاه شیطانی و نقشه کشتن پسرش

هیرانیاکاشیپو پادشاه شیطان صفت هندوستان خود را خدا خوانده و از تمام مردم هندوستان می‌خواست که او را بپرستند. اما پسر او پراهلادا خدای ویشنو را می‌پرسید. از این رو پدرش با همکاری خواهر خود چندین بار برای قتل پسرش اقدام و هر بار ناکام ماند. پراهلادا به عنوان نیروی خیر در برابر آتش مصونیت پیدا کرده و بدین ترتیب در برابر پدر و عمه خود به عنوان نیروهای شر به پیروزی رسید.

عشق کریشنا و رادا

طبق افسانه‌های هندی کریشنا یکی از خدایان این سرزمین است که به دلیل خوردن شیر مسموم در کودکی پوستش به آبی تغییر رنگ پیدا کرد. کریشنا در نوجوانی عاشق دختری به نام رادا شد. اما به دلیل رنگ پوستش رادا دست رد به سینه او زد. تا اینکه مادرش برای حل مشکل به او پیشنهاد می‌دهد هر رنگی را که می‌خواهد به صورت رادا بپاشد. بدین ترتیب پیوند میان رادا و کریشنا برقرار و سرآغاز فستیوال هولی یا جشن رنگ‌ها در هند شد.

جشنی برای بازگزداندن خدای عشق

طبق یک افسانه هندوییسم در هند  شیوا به عنوان یکی از معروفترین خدایان هند برای مدت زیادی در خلسه فرو رفته بود. همسر دوم شیوا از این خلسه طولانی خسته و شکایت خود را پیش «کاما» خدای عشق برد. مانا نیز تیری به سوی الهه شیوا پرتاب و او را از خلسه بیرون آورد. شیوا از این داستان رنجیده خاطر شده و کاما را سوزاند. این حادثه همسر کاما را بسیار متاثر کرد. خدای شیوا نیز کاما را به همسر خود بخشیده و او را به صورت ذهنی بازسازی کرد. هندی‌ها زنده شدن کاما خدای عشق را سرآغاز فستیوال هولی می‌دانند.

افسانه ها و داستان های جشن هولی

در پاراگراف قبل با داستان‎‌هایی که ممکن است تاریخچه و آغاز فستیوال هولی باشند آشنا شدیم . در ادامه می‌خواهیم بدانیم در طول برگزاری این جشن چه مراسمی برگزار و هر مراسم چه داستان‌هایی دارد. جشن هولی معمولا دو روز به طول می‌کشد. اما آماده شدن برای برگزاری این فستیوال بزرگ به چند روز قبل بر می‌گردد. از آنجا که جشن رنگ‌‍‌ها با آغاز فصل بهار همراه است معمولا افراد اقدام به تمیز کردن خانه سیا همان خانه تکانی مرسوم در نوروز خودمان می‌کنند. تهیه رنگ‌ها و مواد غذایی مخصوص نیز بخشی از مراحل آماده سازی برای برگزاری هولی هستند.

هولیکا داهان مراسمی ست که یک شب پیش از هولی برگزار می‌شود. در این مراسم هندی‌ها به یاد آتشی که هولیکا (خواهر پادشاه هند) برای سوزندان  بردارزاده‌اش روشن کرد، آتش روشن کرده و به مناسبت پیروزی نهایی نور بر تاریکی به رقص و پایکوبی بردور آنش می‌پردازند. برخی نیز تکه‌ای از آتش را با خود با خانه برده و بدن ترتیب تاریکی را از خانه‌های خود پاک می‌کنند.

روز دوم روز اصلی برگزاری فستیوال هولی ست. در این روز همگی با رنگ‌های شاد به خیابان‌ها آمده و با پاشیدن رنگ‌ها بر یکدیگر زیباترین صحنه‌ها را خلق می‌کنند. بیشتر مردم سعی می‌کنند با مخلوط کردن آب و با رنگ اثر ماندگاری رنگ‌ها را بیشتر کنند. پرتاب کردن افراد داخل ظرف رنگ پرطرفداترین کاری ست که در این روز انجام  می‌شود. در انتهای روز نیز شرکت کنندگان به خانه رفته و پس از استحام آماده پذیرایی از میهمانان خود می‌شوند. یکی از نمادهای این روز کنار گذاشتن کینه‌ها و آشتی با یکدیگر است.

زمان برگزاری جشن هولی

جشن هولی به مناسبت آغاز بهار و برگزار می‌شود. از این رو به طور معمول  هرساله  یک روز از ماه‎های نوامبر یا دسامبر را زمان برپایی این جشن می‌دانند. طبق اعلام کشور هند هولی در سال ۲۰۲۲ در روز جکعه ۱۸ ماه مارچ برگزار می‌شود. همانطور که در پاراگراف‌های قبل گفته شد هولی ریشه در آیین هندوییسم دارد. یک روز قبل از جشن هولی نیز هندی‌ها مراسم هولیکا داهان را برگزار می‌کنند.

مکان برگزاری جشن رنگ‌ها

هند را می‌توان مرکز اصلی برگزاری فستیوال هولی دانست. البته هیچ حد و مرزی برای جشن هولی در هیچ جای دنیا وجود ندارد و افراد می‌توانند در هر شهر و کشوری جشن رنگ‌ها را برگزار کنند. ایالت گجرات در غرب هند و اوتار پرادش (Uttar Pradesh) از مهم‌ترین ایالت‌هایی هستند که  جشن هولی را به باشکوه‌ترین حالت ممکن برگزار می‌کنند. علاوه براین دو ایالت شهرهای دیگر هند نیز هولی رل برگزار می‌کنند. نپال، سنگاپور، استرالیا، موریس، کانادا، گویان، کشورهای اروپایی و کشورهای آمریکای جنوبی  از دیگر کشورهایی هستند که جشن رنگ‌ها در آن‌ها برگزار می‌شود.

غذاهای سنتی در جشن هولی

غذاهای  تند هندی در سراسر جهان شهرت دارند درواقع سفر به هند بدون تست غذاهای تند قطعا نیمه تمام خواهند ماند. فستیوال هولی نیز به واسطه الهام گرفتن از افسانه‌های هندی غذاهای مخصوص به خود را دارد. در ادامه با معروفترین غذاهای وژه جشن هولی آشنا می‌شویم:

تاندای (Thandai): تاندای را می‌توان نوعی معجون دانست. این نوشیدنی لذیذ سنتی از میکس دانه‌های غلات و خشکبار مختلف به همراه شیر تهیه می‌شود.

داهی باله (Dahi Bhalle): داهی باله ترکیبی لذیذ از کشک و ادویه‌های مخصوص هندی ست که در روز جشن هولی تهیه و سرو می‌شود.

پران پلی (Puran Poli): پران پلی نوعی شیرینی ست که در روز جشن هولی پختع شده . ترکیبی جذاب از آرد، کره مخصوص، شکر زرد و هل را در خود دارد.

مالپوا (Malpua):‌ مالپوا نوعی پنکیک است که در عسل غلطانده و سپس برای سرو در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد.

فرنی بادام (Badam Phirni): بافت بادامی و شکل خامه‌ای از خصوصیات اصلی فرنی بادام هندی هستند.

نکات مهم برای شرکت در جشن هولی

• بهتر است برای شرکت در فستیوال هولی بدن و صورت خود را چرب کنید چرا که در این صورت رنگ کمتر جذب پوستتان خواهد شد. همچنین از آنجایی که به احتمال زیاد لباسهایتان دیگر قابل استفاده نباشند پیشنهاد می‌کنیم از لباس‌های قدیمی‌تر خود استفاده کنید.
• در برخی از ایالات هند روز برگزاری جشن هولی علاوه بر رنگ پاشی ماکت‌های کریشنا و رادا را بر روی کجاوه گذاشته و در شهر می‌چرخانند.
• طبق ادعای برخی از تاریخ شناسان جشن هولی در ابتدا توسط آریایی‌ها برگزار و رفته رفته به فرهنگ هندی انتقال پیدا کرده است.
• آهنگ «سرودِ آخر هفته» گروه موسیقی کلد پلی (Coldplay) در بمبئی و در زمان برگزاری جشن هولی ضبط شده است.

سوالات متداول

بیشتر بخوانید …

بهترین فصل سفر به هند

نکات ضروری که قبل از سفر به هند باید بدانید