نوروز در تاجیکستان چگونه است؟

تاجیکستان یکی از ده‌ها کشوری است که سنت ۳۰۰۰ ساله نوروز را جشن می‌گیرد. هر چند که این جشن باستانی در تمام کشورهای فارسی زبان، به مناسب آغاز بهار برگزار می‌شود اما فرهنگ‌های مختلف سنت‌های خاص خود را برای جشن گرفتن این آیین چند هزارساله دارند. روشن کردن آتش، دیدار با خانواده و دوستان، دادن هدیه و غیره هر یک بخشی از آیین نوروز هستند. در اینجا به سراغ آیین‌های نوروز در تاجیکستان رفته‌ایم، کشوری که با برگزاری این جشن به استقبال بهار رفته و تشابهات فرهنگی زیادی با ایران دارد.

تاریخچه نوروز در تاجیکستان

نوروز به عنوان یک جشن ملی باستانی در تاجیکستان، روز آغاز سال در تقویم ایرانی، کلید دوستی‌ها و احیای طبیعت در این به شمار می‌رود. جشن‌های نوروزی هزاران سال در تاجیکستان توسط مردمی از اقوام و پیشینه‌های مذهبی مختلف برگزار می‌شد، اما این مراسم هزار ساله چندین سال توسط حکومت شوروی محدود شد.

با جداشدن تاجیکستان از شوروی، این کشور آداب و رسوم قدیمی خود را دوباره احیا کرد و نوروز مجددا به نماد فرهنگ و هویت تاجیکستان تبدیل شد. امامعلی رحمان رئیس جمهور فعلی تاجیکستان بر اهمیت برگزاری سنت‌های نوروزی از سال ۲۰۱۱ تاکید کرده است. در حال حاضر نوروز در تاجیکستان جز جشن‌های سنتی بوده و بسیار پر شور برگزار می‌شود.

تاجیک‌ها جشن‌های نوروزی خود را یک ماه قبل از بهار آغاز می‌کنند. سه روز اول آخرین ماه سال با جمع شدن اعضای خانواده، اقوام یا دوستان دور آتش می‌نشینند و به خواندن موسیقی و بازی‌های مختلف مشغول می‌شوند.

طبق افسانه‌های تاجیکی اولین انسان (کایومارس) درست در لحظه تعادل روز و شب (اعتدال بهاری) خلق شده است. نوروز در تاجیکستان مانند ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. در واقع می‌توان گفت نوروز باستانی‌ترین آیین سال نو بر روی زمین است و تاریخچه آن به ۳-۴ هزاره می‌رسد.

نوشته‌های بناهای تاریخی این افسانه را بیان می‌کنند که پیدایش ناوروس با پادیشاه جمشید افسانه‌ای ایرانی مرتبط است. پدربزرگ جمشید، کیومرث پادشاه ایران، که جد اول کل بشریت به شمار می‌رود، روزها، سال‌ها و ماه‌ها را نام‌گذاری کرد. او با شناسایی روز و لحظه (صبح) که خورشید وارد صورت فلکی برج حمل می شود، به همه کاهنان (مبادام) دستور داد که تقویم را از این لحظه شروع کنند.

زمان عید نوروز در تاجیکستان

زمان برگزاری نوروز در تاجیکستان طبق تقویم میلادی مشخص شده است. بر این اساس ۲۱ مارچ ایام نوروز در این کشور می‌باشد. در مقایسه با تقویم شمسی، ۱۲ مارچ ممکن است با ۱ فروردین یا ۲۰ اسفند همزمان شود. بزرگ‌ترین مراسم جشن نوروز تاجیکستان در نوروزگاه شهر دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) برگزار می‌شود.

نکته دیگر اینکه ما ایرانی‌ها هر ساله ساعت خاصی را برای تحویل سال و آغاز سال نو تعیین می‌کنیم اما تاجیکی‌ها این رسم را ندارند. به بیان دیگر در تاجیکستان ساعت سال تحویل وجود ندارد و با شروع ۲۱ مارچ سال نو هم آغاز می‌شود. نوروز در این کشور ۵ یا ۶ روزه است.

جشن نوروز نه تنها در تاجیکستان بلکه در کشورهای دیگر مانند ازبکستان نیز با شکوه فراوان برگزار می‌شود. در تاجیکستان و ازبکستان، مردم با برگزاری جشن‌های خیابانی، رقص و موسیقی محلی، و نمایش‌های سنتی این روز را گرامی می‌دارند. هر ساله توریست‌های زیادی از سراسر جهان با رزرو تور ازبکستان و تاجیکستان خود را به این مراسم می‌رسانند و برای تجربه این فرهنگ غنی و شرکت در این جشن‌های باستانی ذوق زیادی دارند. جشن نوروز به عنوان یک رویداد فرهنگی بین‌المللی، فرصتی استثنایی برای توریست‌ها فراهم می‌آورد تا با آداب و رسوم مردمان این منطقه آشنا شوند و در شادی و سرور آنها شریک شوند.

بیشتر بخوانید: اطلاعات ضروری سال ۱۴۰۳

آیین های نوروزی در تاجیکستان

کشورهای مختلف نوروز را متفاوت جشن می گیرند. در کشور ما نوروز را  در۱۳ روز جشن می‌گیرند. اما نوروز در تاجیکستان جشنی ۵ یا ۶ روزه است. اما یک نقطه مشترک بین آیین نوروزی ایرانیان و تاجیک‌ها وجود دارد. همانطور که ما پس از پایان نوروز در روز سیزدهم جشن طبیعت یا به اصطلاح ۱۳ به در را جشن می‌گیریم، تاجیکی‌ها در روز ششم جشن «سزد با در» را دارند. نوروز نماد احیاء، صلح، شادی و پیروزی مهربانی بر شیطان است و تاریخی بسیار غنی دارد.

در نخستین سال‌های حکومت اعراب، ایرانیان برای جشن گرفتن اعیاد باستانی مانند نوروز و مهرگون مالیات پرداخت می‌کردند. حکومت بنی امیه و عباسیان با مالیات گرفته شده جشن‎های با شکوهی را ترتیب می‌دادند و برگزاری همین جشن‌ها به حفظ سنت‌های قومی-ملی پارسیان کمک بسیاری کرد.

نوروز نه تنها عید احیای طبیعت، بلکه عید پاکی روح  نیز می‌باشد. آیین بزرگداشت “سیووش” امروزه همچنان در بسیاری از کش.رهای فارسی زبان برگزار می‌شود و با نسخه قدیمی تاجیکی آن پیوند خورده است. این آیین نشان دهنده چرخه تقویم فصلی زندگی گیاهان است که در پاییز زرد شده، در زمستان خشک شده و دوباره در بهار شکوفا می‌شوند. در ادامه به شما خواهیم گفت که آیین نوروز در تاجیکستان چگونه است.

آیین سومنک پزی (سمنو پزی)

سمنو پزی از آیین پیش از نوروز در تاجیکستان است. در این آیین زنان تاجیکی چند روز مانده به بهار سمنو می‌پزند و بدین ترتیب به استقبال بهار می‌روند. برای پخت سمنو گندم را در ظرف‌های در باز خیسانده تا جوانه بدهند و سپس سمنوی لذیذ برای نوروز آماده می‌شود. درواقع سمنو یکی از خوراکی‌های اصلی تاجیک‌ها برای پدیرایی از میهمانان در نوروز است. زنان تاجیکی در روز پخت سمنو که معمولا یک شبانه روز طول می‌کشد می‌رقصند و آواز می‌خوانند. این مراسم شاد و مهیج در روستاها و شهرهای تاجیکستان برگزار می‌شود.

آیین گل گردانی

“گل گردانی” یکی از زیباترین آیین نوروز در تاجیکستان است. در این مراسم با چیدن گل در دامنه کوه‌ها پایان زمستان و آغاز سال جدید را جشن می‌گیرند. تاجیک‌ها با خواندن آوازهای محلی و رقص، این جشن را به افتخار بهار و شکوفایی طبیعت برگزار می‌کنند. مردم در این مراسم لباس‌های رنگی و بسیار زیبا می‌پوشند.

آیین دسترخوان

دسترخوان آیین مخصوص روز اول بهار است. در این مراسم تاجیکی‌ها در خانه خود دسترخوان پهن می‌کنند. دسترخوان سفره‌ای است پر بار که انواع شیرینی، میوه و غذا بر روی آن قرار دارد. اقلامی که بر روی سفره چیده می‌شود قانون خاصی ندارد فقط باید سفره پر بار و متنوع باشد. معمولا غذاها و شیرینی‌های دسترخوان چند روز قبل از نوروز آماده می‌شوند. می‌توان گفت که پخت شیرینی‌ها برای دسترخوان نیز خود بخشی از آیین نوروز در تاجیکستان می‌باشد.

مردم در این روز لباس‌های نو و تمیز که نمادی از پاک شدن کامل است به تن می‌کنند. برپا کردن آتش در اولین روز بهار از دیگر آیین‌های واجب نوروزی در تاجیکستان است. همه خانواده‌ها به امید پیروزی خوبی بر بدی دور یک آتش یا مشعل روشن می‌چرخند.

تاجیکی‌ها نیز همانند ایرانی‌ها دور سفره «هفت سین» جمع می‌شوند و سال نو را جشن می‌گیرند. میهمان‌های نوروزی دور دسترخوانی نشسته و با میوه‌ها، شیرینی‌ها و غذاهای تازه پذیرایی می‌شوند. طبق رسم تاجیکی‌ها چای سبز یا سیاه با قوری سرو شده و از پیاله برای نوشیدن آن استفاده می‌کنند.

آیین‌های نوروز در تاجیکستان

• گل گردانی
• خانه تکانی
• سوماناک پزان
• مراسم حوت
• جشن براران
• جشن انتخاب ملکه
• هفت سین
• هفت میم
• هفت شین

بیشتر بخوانید

فلسفه عید نوروز | ایرانگردی را از کجا شروع کنیم؟

هفت سین تاجیک‌ها

ایران یا تاجیکستان تفاوتی ندارد! نوروز بدون سفره هفت سین در هیچ جا معنا ندارد. تاجیکی‌ها هم مانند ایرانی‌ها در نوروز دور سفره هفت سین جمع شده و این مراسم باستانی را گرامی می‌دارند. البته نوروز در تاجیکستان در زمینه هفت سین کمی متفاوت است. تاجیکی‌ها علاوه بر هفت سین، هفت شی و هفت میم هم دارند. در هفت سین تاجیکی‌ها سپند(اسپند)، سبزی(هویج)، سمنک(سمنو)، سیب، سبزه(پیازچه)، سنجد و سمبوسه بر روی سفره چیده می‌شود.

هفت شین تاجیکی‌ها شهد، شیر،شیرینی، شکر ناب، شمع، شمشاد و شایه اندر خوان را شامل می‌شود و برخی هم هفت میم شامل ماهی سرخ، میگو، مشک، می(یک نوع نوشیدنی محلی)، میسه(نوعی گیاه کوهی بهاری)، موز و میوه را بر روی سفره نوروز خود میچینند. البته در سفره تاجیکی‌ها خبری از ماهی، تخم مرغ و آینه نیست. چه هفت سین، هفت شین یا هفت میم، هر چیزی که بر سر سفره گذاشته می‌شود فلسفه خاص خود را داشته و نماد زندگی، شادابی و برکت می‌باشد.

هر خانوده‌‌ای در تاجیکستان تمام تلاش خود را می‌کند تا نوروز را طبق رسوم باستانی و هر چه باشکوه‌تر برگزار کند.

غذاهای مخصوص نوروز در تاجیکستان

سبزی پلو با ماهی، انواع آش، زرشک پلو با مرغ و غیره همه و همه از غذاهای مخصوص نوروز در ایران هستند. مانند ایران پختن غذای مخصوص بخشی از آیین نوروز در تاجیکستان است. زنان هنرمند تاجیکی در روزهای نوروز حسابی دست به مار شده و انواع غذا و شیرینی‌های لذیذ را برای پذیرایی از میهمانان آماده می‌کنند.

طبق رسوم تاجیکی‌ها در روز اول عید برای داشتن زندگی شیرین تا پایان سال انواع شیرینی‌ها مانند حلوا و شیر برنج در وعده صبحانه میل می‌شود. غذایی به نام باج که با کله پاچه گوسفند و گندم درست می‌شود غذای ویژه روز دوم نوروز در تاجیکستان است.

در رسم جالب دیگر، کودکان در روز دوم نوروز بعد از شام به پشت بام خانه همسایه رفته و با دراز کردن روسری درخواست عیدی یا هدیه نوروزی می‌کنند. روسری‌ها معمولا با انواع شیرینی پر می‌شوند. این آیین زیبا کلا غوز غوز نام دارد.

انواع غذاهای نوروزی در تاجیکستان

• نان مخصوص تنوری
• نان راچله
• شیرمال
• کماچه
• نان سمرقندی
• حلوای کاردچ
• حلوای کنجدی

بازی های نوروزی در تاجیکستان

بازی‌هایی که نوعی رقابت ورزشی هستند بخش اصلی آیین نوروز در تاجیکستان را تشکیل می‌دهد. به بیان دیگر نوروز تاجیکی‌ها تنها در دید و بازدید یا پخت غذاهای مخصوص خلاصه نمی‌شود. این بازی‌ها ی هیجان انگیز نوروز در تاجیکستان را هیجان انگیزتر می‌کنند.

بزکشی یکی از قدیمی‌ترین و مهیج ترین بازی‌های نوروزی در تاجیکستان است. تاریخچه این بازی به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد. در طی این بازی تقریبا صد نفر به یکدیگر رقابت کرده و سهی می‌کنند یک بز سر بریده را برداشته و در تمام میدان مسابقه بگردانند. نکته جالب اینکه بازی بز کشی اسپانسر دولتی یا خصوص هم دارد و در انتها به برندگان جوایزی مانند فرش سنتی، یخچال و تلویریون اهدا می‌شود.

بزکشی بیشتر در بین محلی‌ها و افراد میان سال پرطرفدار است و معمولا یک روز از نوروز را برای برگذاری این رقابت مهیج و نفس گیر انتخاب می‌کنند.

دیگر بازی‌های نوروزی در تاجیکستان

• اسب سواری
• کشتی گیری
• خروس جنگی
• مسابقات طناب کشی
• بزکشی

سخن پایانی

نوروز در تاجیکستان همراه با ایرانیان و سایر کشورهای فارسی زبان جشن گرفته می‌شود. با نزدیک شدن به ایام نوروز دوشنبه پایتخت تاجیکستان حال و هوایی خاص دارد مردم با خانه تکانی، تزیین خیابان‌ها و خرید لباس‌های جدید به استقبال بهار می‌روند. به اعتقاد تاجیک‌ها با رسیدن فصل بهار باید کدورت‌ها دور ریخته شوند و با دلی پر، عشق و دوستی سال جدید را آغاز کرد. جشن نوروز در  تاجیکستان، به‌ویژه بدخشانیان، جشنی ملی و دیرینه است که از ارزش و اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. اگر برای گذراندن تعطیلات نوروزی به دنبال مقصدی متفاوت باحال و هوای نزدیک به ایران هستید، تور تاجیکستان را به شما معرفی می‌کنیم. همچنین جهت رزرو بلیط و هتل به این مقصد می‌توانید با همکاران ما در واحد تورهای خارجی در ارتباط باشید.

سوالات متداول

.

جشن نوروز در تاجیکستان چگونه برگزار می شود؟

همه اعضای خانواده به نشانه امید، پیروزی نور بر تاریکی و داشتن سالی پر از برکت دور یک آتش یا مشعل روشن می‌چرخند. زنان تاجیک «سومانک» را تهیه می‌کنند، خمیری سنتی که مخصوص عید نوروز درست می‌شود و مانند ایرانی‌ها دور سفره «هفت سین» جمع می‌شوند و سال نو را جشن می‌گیرند.

آیا نوروز فقط در ایران برگزار می شود؟

در حال حاضر این جشن چند هزار ساله توسط طیف گسترده ای از قومیت‌ها و فرهنگ‌ها در کشورهای فراتر از ایران از جمله هند، افغانستان، ترکیه و پاکستان برگزار می شود. کردهای عراق نیز در منطقه خودمختار کردستان عراق نوروز را جشن می گیرند.

نوروز در کدام کشورها برگزار می شود؟

با توجه به خاستگاه نوروز، این جشن در کشورهایی با فرهنگ فارسی از جمله افغانستان، آذربایجان، هند، قرقیزستان، قزاقستان، پاکستان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان جشن گرفته می‌شود.

مهم ترین تعطیلات در تاجیکستان کدام است؟

عید نوروز یکی از بزرگ‌ترین اعیاد ملی ملت‌های فارس از جمله تاجیک‌ها است. کلمه نوروز از دو ریشه تشکیل شده است: «ناو» (نای، ناو) جدید و «روز» (روچ، روز) – روز به معنای روز نو.

آیا قزاق‌ها هم نوروز را جشن می گیرند؟

قزاقستان هم این سنت را با جوامع و قومیت‌های مختلف در سراسر جهان جشن می‌گیرد. نوروز همزمان با شروع فصل بهار است در تمامی کشورها با فرهنگ فارسی جشن گرفته می‌شود.