آشنایی با موسیقی سامبا؛ صدای فرهنگ برزیل

موسیقی با فرهنگ برزیل پیوندی دیرینه دارد. این کشور پایه گذار سبک‌های مختلف موسیقی است که معروفترین آن‌ها به نام “سامبا” در کنار فوتبال و قهوه به عنوان نماد برزیل شناخته می‌شود. سامبا در این کشور نه فقط یک سبک موسیقی بلکه راویتگر تاریخ، فرهنگ و حتی سخن مردمی است که با هر ضربه آهنگ احساساتشان را فریاد می‌زنند. فرقی نمی‌کند که در کجای برزیل هستید، چه در سواحل ریو و چه در کوچه پس کوچه‌های شهر سائوپائولو طنین گوش نواز این موسیقی نمادین را می‌توان شنید. در ادامه مطلب با ریشه‌ها و سازهای جادویی موسیقی سامبا آشنا می‌شویم.

موسیقی سامبا چیست؟

سامبا نوعی موسیقی محبوب است که ریشه در سنت‌های آفریقایی- برزیلی دارد. موسیقی سامبا به دلیل الگوهای ریتمیک مشخص، تاکید بر ملودی، هارمونی نسبتا ساده، استفاده از سازهای کوبه‌ای آفریقایی و اشعار پرتغالی زبان متمایز از دیگر سبک‌های موسیقی متمایز شده است. در حالی که صحنه موسیقی برزیل ژانرهای بسیاری از بوسا نوا تا کورو را ایجاد کرده، سامبا مسلماً شناخته‌شده‌ترین محصول موسیقی صادراتی این کشور می‌باشد. موسیقی سامبا مدت‌هاست در کارناوال سالانه برزیل که توسط گروه‌هایی به نام مدارس سامبا (یا escolas de samba) تمرین شده نمایش داده می‌شود.

بیشتر بخوانید: تاریخچه موزه ملی برزیل

تاریخچه مختصری از موسیقی سامبا

در ادامه تاریخچه سامبا را به طور مختصر مرور می‌کنیم:

ریشه‌های سامبا

سبک سامبا به ایالت باهیا در برزیل در قرن هفدهم بازمی‌گردد. در آن زمان نوادگان بردگان آفریقایی تکنیک‌های کوبه‌ای خود را با موسیقی محلی آمریکای لاتین ترکیب کرده و بدین ترتیب نسخه اولیه سامبا ساخته شد.

توسعه و تکامل موسیقی سامبا

در ریودوژانیرو بود که سامبا به شکا امروزی شکل گرفت. اولین آهنگ‌های سامبا که به ثبت رسیده‌اند مربوط به دهه ۱۹۱۰ هستند که با آهنگ Pelo Telefone در سال ۱۹۱۷ شروع شد. پس از آن مناطق مختلف کشور انواع مختلفی از سامبا را تولید کرده و فاولاهای فقیر (حلبی‌نشینی در حاشیه شهرهای بزرگ) به‌خاطر خلق سامبا د مورو یا «سامبا از تپه‌ها» معروف شدند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با بزرگ ترین درخت برزیل

تنوع در سامبا

 در سرتاسر برزیل، ژانرهای رقص برزیلی جدید از سامبا، از جمله سامبا-رگی، سامبا-انردو، سامبا-کانسائو، سامبا د رودا، سامبا سالن رقص، سامبا-ماکسیکس، سامبا-د-چاوه و پاگود تولید شده‌اند. همچنین بوسا نووای معروف از سامبا و با کمک جاز آمریکایی سرچشمه گرفت.

احیای مجدد سامبا در برزیل

 در اواخر دهه ۱۹۶۰ و در اواسط دهه ۱۹۷۰، سامبا با رهبری هنرمندان محبوب برزیلی مانند نلسون کاواکینیو، گیلرمه دی بریتو و کارتولا به  نوآوری رسید. البته سایر نوازندگان معروف مانند ژائو گیلبرت در هر دو موسیقی سامبا بوسا نووا و سامبا سنتی به موفقیت یکسانی دست یافتند.

موسیقی سامبا در دنیای مدرن امروز

امروزه سامبا در سراسر جهان شناخته شده است. تماشاگران سینما از طریق فیلم های هالیوودی با بازی کارمن میراندا با این نوع موسیقی آشنا شدند. گردشگران سامبا را از طریق رژه سالانه کارناوال برزیل تجربه می کنند. این سبک همچنین راه خود را به سنت های موسیقی دیگر از ژانرهای سالسا کوبایی گرفته تا پولکای لهستانی تا جاز پیدا کرده است.

بیشتر بخوانید: کشف شهرهای کمتر شناخته‌ شده برزیل: از پاراتی تا گرامادو

ویژگی متمایز موسیقی سبک سامبا

از خاستگاه روستایی باهیان تا رسیدن به شکل مدرن امروزی! موسیقی سامبا را می‌توان با چند ویژگی اصلی تعریف کرد. این موارد عبارتند از:

• گروه کوبه ای سنگین: گروه های سامبا باتریاس نامیده می‌شوند، اصطلاحی که از کلمه پرتغالی برای درام کیت گرفته شده است.
• ریتم‌های ثابت و هیپنوتیزمی: اکثر ریتم‌های سامبا در زمان ۲/۴ و دارای موتیف‌های ریتمیک تکراری هستند. در این بین ریتم باتوکادا به دلیل داشتن انرژی بالا و فعال بسیار محبوب شده است.
• پیشروی‌های تکراری آکورد: اکثر سبک‌های سامبا از هارمونی نسبتاً ساده و پیشروی آکورد استفاده می‌کنند و تأکید بسیار بیشتری بر ملودی و ریتم دارند.
• آواز پرسش و پاسخ: بیشتر آهنگ‌های سامبا دارای ردیف‌های معامله‌گری تکنوازی آواز با گروهی از خوانندگان پس‌زمینه هستند که بیشتر از رقصنده‌های مدرسه سامبا تشکیل می‌شوند. این تکنیک به اولین اشکال سامبا برمی گردد، اما ادر دنیای مدرن همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است.

آشنایی با  سازهای سامبای برزیلی

موسیقی سامبا بر اساس تعامل بین چند ساز زهی (معمولا گیتار و باس، همراه با یک ساز پرتغالی چهار سیم به نام کاواکینو) و یک گروه کوبه ای بزرگ اجرا می‌شود. نوازندگان سامبا طیف وسیعی از سازها را می نوازند، از جمله:

• طبل دام
• طبل باس
• بلوک چوبی
• Cuícas (نوعی درام اصطکاکی)
• پاندیرو (نوعی درام قاب دستی)
• Surdo (نوعی درام باس)
• Tamborim de Brasil (درام قاب برزیلی)
• Agogô (یک جفت زنگ مخروطی)
• Chocalho (نوعی لرزاننده استیک)
• گانزا (یک جغجغه استوانه ای)

با شروع قرن بیستم و بین المللی شدن سامبا، برخی از گروه ها شروع به ترکیب سازهای برنجی مانند ترومپت و ترومبون و همچنین سازهای بادی چوبی مانند کلارینت و فلوت کردند. این امر سامبا را با بسیاری از سبک های موسیقی آمریکای لاتین، به ویژه انواع مختلف سالسا در کوبا و کارائیب، مطابقت داد.

بیشتر بخوانید: معرفی جذابترین بازارهای محلی برزیل

موسیقی سامبا چه صدایی دارد؟

موسیقی سامبا ساختار تنظیمی ندارد و از یک سری سیگنال‌های پخش‌کننده اصلی رپینیک پیروی می‌کند. سیگنال‌ها اغلب با سوتی به نام آپیتو پخش می شوند. همه بازیکنان قطعات خود را به صورت شنیداری یاد می گیرند و معمولاً کلمات برای به خاطر سپردن ریتم‌ها کمک می‌کنند. این ریتم‌ها روی هم قرار گرفته و بافتی چند ریتمیک را ایجاد می‌کنند. یک بخش اصلی از الگوهای ریتمیک مکرر (استیناتو) وجود دارد که روی هم قرار گرفته و در طول اجراب یک قطعه مجددا تکرار می‌شوند. موسیقی ممکن است شامل بخش‌های انفرادی، بخش‌های تماس و پاسخ، و بخش‌هایی باشد که به صورت هماهنگ پخش می‌شوند.

آواز یا سازهای برنجی اغلب برای ارائه ملودی به بالای سازهای کوبه ای اضافه می شوند، اگرچه موسیقی سامبا به شدت تحت تأثیر ریتم های بخش کوبه ای است.

از آنجایی که موسیقی سامبا در ابتدا برای گروه‌های بزرگی از مردم در بیرون پخش می‌شد و حتی در حال حاضر نیز در بهترین حالت زمانی که توسط گروه‌های بزرگی از نوازندگان نواخته می‌شود، معمولاً با صدای بلند پخش می‌شود.

تاثیر سامبا بر فرهنگ برزیل

یکی از عواملی که موسیقی سامبا را تا این اندازه معروف کرده، ارتباط قوی آن با کارناوال ریودوژانیرو است. کارناوال از سال ۱۷۲۳ هر ساله برگزار و تا شش روز ادامه دارد و بیش از دو میلیون نفر برای تماشای در خیابان‌ها صف می‌کشند. جوامع محلی هر کدام یک ارابه تزیین کرده و با مدرسه سامبای محلی خود یا اسکولا د سامبا همراه می‌شوند.

این مدارس سامبا نهادهای فرهنگی و بلکه اقتصادی و اجتماعی در برزیل هستند. کنار هم گذاشتن برگزارکنندگان رژه کارناوال به معنای استخدام رقصندگان، طراحان رقص، نوازندگان، خیاطان، نجارها و نقاشان به مدت یک سال زمان می‌برد. یک مدرسه سنتی سامبا به طور متوسط ​​۴۰۰۰ عضو دارد. به همین دلیل، مدارس سامبا در جوامع خود بسیار مهم هستند و سامبا را به نیرویی شگفت‌انگیز برای حفظ و تجلیل از میراث فرهنگی مردم، چه در برزیل و چه فراتر از آن تبدیل می‌کنند!

با توجه به تکنولوژی و سهولت دسترسی به انواع مختلف موسیقی، سامبا اکنون واقعاً یک سبک بین المللی تبدیل شده است. اکثر شهرهای بریتانیا گروه‌های سامبا خود را دارند و به عنوان بخشی از کارناوال‌ها در سراسر جهان به شهرت زیادی رسیده‌اند.

از موسیقی سامبا در بسیاری از تبلیغات تلویزیونی استفاده می‌شود. تمپوی سریع و ریتم های همزمان برای جلب توجه مخاطب ایده آل هستند و معمولا به فروش بیشتر محصول کمک می‌کنند. می‌توانید برای رزرو تور برزیل، دیدن رژه‌های این رقص و شرکت در کارناول‌های ریو، با همکاران ما در واحد تورهای خارجی در ارتباط باشید.

حقایق جالب و خواندنی درباره موسیقی سامبا

• سامبا موسیقی رسمی برزیل است که توسط یونسکو به عنوان “میراث فرهنگی ناملموس بشریت” به رسمیت شناخته شده است.
• هر یک از ایالت های برزیل رژه کارناوال مخصوص به خود را دارد که در طول تعطیلات ملی به کدت یک هفته برگزار می‌شود. این رویداد آنقدر بزرگ است که ۱۴ شهر در سراسر برزیل سامبادروم مخصوص به خود را دارند!
• موسیقی سامبا در برزیل حتی تعطیلات رسمی خود را دارد: مردم در سراسر برزیل هر ساله ۲ دسامبر را به عنوان روز ملی سامبا جشن می گیرند!
• سامبا در دهه ۱۹۴۰ توسط رهبر گروه موسیقی “ادموندو راس” در بریتانیا رایج شد.
• cuíca گاهی اوقات به عنوان “طام میمون” شناخته می‌شود زیرا صدای آن مانند گریه برخی میمون‌ها است. نام “cuíca” در واقع از نام پرتغالی برای اپوسوم چهار چشم خاکستری گرفته شده است.
• تعداد زیادی از آهنگ‌های معروف پاپ مانند هر کجا که باشد از شکیرا، ماس کوئه نادا از سرجیو مندس و آهنگ رقص Samba do Brazil اثر بلینی تحت تأثیر موسیقی سامبا ساخته شده‌اند.

بیشتر بخوانید: جاذبه های دیدنی ریو در برزیل

سخن پایانی

ریتم‌های پرشور و سرزنده‌ موسیقی سامبا را تشکیل می‌دهند. در کشور بزریل سامبا نه فقط یک سبک زندگی بلکه به عنوان بخش مهمی از فرهنگ پلی ست میان نسل‌ها و ملت‌ها! این سبک موسیقی با تلفیق سنت‌های آفریقایی و تأثیرات پرتغالی، به نمادی از شادی، همبستگی و هویت فرهنگی تبدیل شده است.

سوالات متداول

موسیقی سامبا از کجا ریشه گرفته است؟

سامبا در سنت‌های آفریقایی ریشه دارد و با فرهنگ پرتغالی در برزیل ترکیب شده است.

مهم‌ترین ویژگی‌های موسیقی سبک سامبا کدامند؟

ریتم‌های تند و سرزنده، استفاده از سازهای کوبه‌ای مانند سوردو، آگوگو و تمبورین و ملودی‌های شاد از ویژگی‌های اصلی سامبا هستند.

آیا سامبا فقط مخصوص برزیل است؟

سامبا ریشه در برزیل دارد، اما امروزه در سراسر جهان محبوبیت پیدا کرده و در بسیاری از کشورها به‌عنوان سبکی شاد و پرانرژی شناخته می‌شود.